Dziś epoka wikingów kojarzona jest z wojownikami pojawiającymi się w różnych częściach Europy w trakcie łupieżczych wypraw, jak również z czasami handlu na duże odległości. To również moment w historii, kiedy wczesnośredniowieczni Skandynawowie dotarli do wcześniej nieodkrytych przez Europejczyków części Świata. Swój ślad pozostawili również w Ameryce Północnej nad długo przed późniejszymi o kilka wieków wyprawami, które znamy ze szkoły. Takie podejrzenie pojawiło się już w XIX, a jedynymi dowodami mogły być sagi.

Poszukiwania stanowiska archeologicznego na którym udałoby się znaleźć ślady po średniowiecznej osadzie założonej przez Skandynawów trwały przez wiele lat. Niestety głównie było to pasmo niepowodzeń. Wszystko zmieniło się wraz z odkryciem w latach 60-tych XX wieku w miejscowości L’anse aux Meadows w Kanadzie. Rozpoczęte wówczas badania archeologiczne przyniosły rewelacyjne odkrycie! Zarówno datowanie radiowęglowe jak i analiza słojów dowodzą, że powstała ona na przełomie X i XI wieku, a więc około 500 lat wcześniej niż wyprawa Krzysztofa Kolumba. Odkryto fundamenty 8 budynków, z których największy miał powierzchnię około 300 metrów kwadratowych. Obecnie szacuje się, że w osadzie mogło zamieszkiwać od 30 do 90 osób. Jest to wysoce interesujące, bowiem w tym czasie populacja niedawno zasiedlonej Grenlandii liczyła zaledwie kilkuset osadników. Osada była użytkowana przez krótki czas, gdyż w takim klimacie naprawa konstrukcji byłaby wymagana co około 20-30 lat, a na ślady takich prac nie natrafiono.

Jaki był powód założenia osady? Według naukowców badających jej obszar, została założona przez Skandynawów w celu pozyskiwania drewna oraz innych surowców przydatnych głównej kolonii na Grenlandii oraz Islandii. Pełniła również rolę schroniska w trakcie okresu zimowego.

Pierwsze pytanie jakie przychodzi mi do głowy: co się stało z przebywającymi tam mieszkańcami? Czy wszyscy powrócili do swoich rodzinnych stron? Zapewne tak, ale zawsze istnieje szansa, że pojedynczy osadnicy zawędrowali głębiej i zostali zasymilowani do rdzennej ludności. Z punktu widzenia genealogii genetycznej wykrycie wśród ówczesnych rdzennych mieszkańców Ameryki Północnej wczesnośredniowiecznej domieszki genetycznej ze Skandynawii wywołałoby ogromną sensację. Niestety z różnych powodów jest cały szereg problemów z badaniem próbek kopalnego DNA rdzennych mieszkańców Ameryki Północnej na szerszą skalę. Obecnie możemy być pewni tylko obecności osadniczej Skandynawów w L’anse aux Meadows.

Michał Golubiński

Naukowcom badającym jaskinie Grotte Mandrin we Francji udało się najprawdopodobniej odkryć najstarsze materialne ślady pobytu człowieka współczesnego w Europie. Według badań opublikowanych w artykule Modern human incursion into Neanderthal territories 54,000 years ago at Mandrin, France przypuszcza się, że należy przesunąć je o blisko 10 tysięcy lat wstecz względem najstarszych dotychczas odnalezionych!

Jaskinia Grotte Mandrin jest badana od kilkunastu lat. Większość odkrytych tam do tej pory artefaktów powiązano z obecnością neandertalczyków, jednak w warstwie datowanej na 56,800-51,700 lat temu natrafiono na ślady prawdopodobnej obecności człowieka współczesnego w postaci zęba dziecka oraz narzędzi. Pozostaje czekać na próbę uzyskania DNA z zęba, jednak dotychczas przeprowadzone prace na zębach końskich z tej samej warstwy skończyły się niepowodzeniem.
Jeśli dalsze badania potwierdzą to odkrycie, to oznacza, że człowiek współczesny i neandertalczycy mieszkali obok siebie w Europie znacznie dłużej niż dotychczas sądzono. Niestety wciąż niewiele wiemy o interakcjach zaistniałych w jaskini Grotte Mandrin między obiema społecznościami. Okazuje się, że ich obecność była w jaskini tylko czasowa, a po ich krótkim pobycie ponownie została zasiedlona przez neandertalczyków, którzy przetrwali jeszcze następne kilka tysięcy lat w Europie.

Dotychczas najstarsze ślady pobytu Homo sapiens sapiens zostały odnalezione w jaskini Baczo Kiro w Bułgarii. Datowane są jednak na około 45 tysięcy lat temu, co sprawia, że są o blisko 10 tysięcy lat młodsze względem najnowszego odkrycia z francuskiej jaskini.

Należy wspomnieć, że nie wszyscy naukowcy zgadzają z interpretacją wyników przedstawioną w powyższej pracy, jednak dalsze prace pozwolą z pewnością rozwiać wątpliwości.