Genealogia Stefana Czarnieckiego
Stefan Czarniecki to z całą pewnością jedna z najbardziej znanych postaci w historii Polski. Znalazło to także swoje odzwierciedlenie w naszym hymnie narodowym, a i nie małą zasługę należy przypisać Henrykowi Sienkiewiczowi. Pomimo takiej popularności, genealogia Stefana Czarnieckiego pozostaje wciąż słabo opracowana, a niepewny pozostaje nawet jego rok urodzenia, choć przyjmuje się, że był to najprawdopodobniej 1599. Dalsze losy i osiągnięcia przyszłego hetmana polnego możemy już ustalić o wiele łatwiej, ale to dzięki jego zasługom.
Zacznijmy jednak od samego początku. Korzenie rodziny Stefana Czarnieckiego związane są z Czarncą – miejscowością położona obecnie w powiecie włoszczowskim (ryc. 1) z której wywodził się ród Czarnieckich. Wieś ta wzmiankowana była już w XIV wieku, kiedy to jej ówczesny właściciel, Dąb z Dobowa dwukrotnie dowodził przed sądem swojego szlachectwa. Synem Dęba był Stanisław, który pisał się z Czarncy i od nazwy tej wsi powstało nazwisko Czarniecki. Potomkowie Dęba rozrodzili się, a z czasem stali się także właścicielami Woli Czarnieckiej oraz Wężyrowa, choć nigdy nie należeli do zamożnej szlachty.
Ryc. 1 Mapa lokalizująca miejscowość Czarnca.
źródło: www.google.pl/maps
Genealogia Stefana Czarnieckiego zaczyna się w 1540 roku, kiedy to właścicielem Czarny był jego prapradziadek Hieronim Czarniecki. Pozostawił on syna Feliksa, którego spłodził w małżeństwie z Dorotą Przyłęcka, a tenże Feliks pozostawił dalej z Elżbiety Tynieckiej herbu Poraj 3 synów: Hieronima (zapoczątkował linie rząsawska w województwie sieradzkim), Feliksa (linia gniewęcińska w powiecie chęcińskim) i Jana (dziadka Stefana). Mało kto, zdaje sobie sprawę z tego, że dziadek naszego przyszłego hetmana przyjął w pewnym momencie swojego życia kalwinizm, choć w tamtym okresie było to zjawisko bardzo popularne wśród szlachty. Spłodził ze swoją żoną, Katarzyną Moskorzewską herbu Pilawa 3 synów, w tym Krzysztofa – ojca Stefana.
Krzysztof Czarniecki był postacią wartą szerszego omówienia. W młodości związał się on z hetmanem, Janem Zamojskim, z którym walczył wspólnie w wielu wojnach, m.in brał udział w bitwie pod Byczyną w 1588 roku. Niedługo później, został on dworzaninem króla Zygmunta III Wazy, z którym podróżował do Szwecji. Brał udział także w walkach ze Szwedami o Inflanty a także w bitwie pod Kircholmem a następnie uczestniczył w walkach z Rosjanami, w tym w oblężeniu Smoleńska. Po wszystkich tych wydarzeniach osiadł na roli i zaczął powiększać swój majątek, w skład którego pierwotnie wchodziły tylko 2 łany ziemi (ok. 40 hektarów) i młyn. Nabywał kolejne dobra, co zawdzięczał poparciu wojewody krakowskiego Stanisława Lubomirskiego, którego stał się klientem, jak również dzięki ożenkom.
Stefan urodził się z Krystyny Rzeszowskiej, zresztą tak jak 9 jego braci i siostra. Krzysztof zyskał jednak o wiele więcej dzięki małżeństwu z Jadwigą Żeromską. Dzięki jej powiązaniom udało mu nawiązać kontakt z dworem królewskim, choć najpierw musiał porzucić swoje dawne kalwińskie wyznanie. Dzięki temu, w 1618 roku uzyskał on starostwo chęcińskie a w wyniku dalszych bardziej skomplikowanych powiązań otrzymał wieczystą darowiznę w postaci miasta Toporów oraz został zarządcą dóbr królowej w Żywcu. Pomimo zgromadzenia majątku, wciąż pozostawał problem jak podzielić go pośród 10 synów. Aż 5-cioro z nich zostało wojskowymi (w tym nasz Stefan), dwóch duchownymi, dwóch osiadło na roli a jeden wyjechał na studia zagraniczne. Osieroceni zostali w 1636 roku, kiedy to w Kaliszu zmarł ich ojciec, Krzysztof Czarniecki. Jak pokazały dalsze losy jego synów, poradzili sobie oni w życiu bardzo dobrze 😉
Michał Golubiński